همه آنچه باید درباره دیالیز صفاقی بدانید

مجموعه: بیماری ها و راه درمان

دیالیز صفاقی روشی برای پاکسازی خون افرادی که کلیه‌هایشان کار نمی‌کند

دیالیز صفاقی؛ روشی ساده برای پاکسازی خون

دیالیز صفاقی روشی انعطاف‌پذیر و خانگی برای جایگزینی همودیالیز است که به شما کنترل بیشتری بر درمان خود می‌دهد. در این مقاله، همه چیزهایی را که باید در مورد دیالیز صفاقی بدانید، از نحوه عملکرد آن تا انواع مختلف و آنچه که در مورد زمان و سبک زندگی انتظار دارید، بررسی می‌کنیم.

در دیالیز صفاقی از پوشش داخلی شکم به عنوان فیلتر استفاده می‌شود

دیالیز صفاقی (PD) چیست؟

دیالیز صفاقی نوعی درمان برای افراد مبتلا به بیماری کلیوی مرحله نهایی یا نارسایی کلیه است. این روش درمانی جایگزینی برای همودیالیز است و به بیماران اجازه می‌دهد تا دیالیز خود را به راحتی در خانه انجام دهند. در این روش، از صفاق (غشایی که شکم را پوشانده است) برای فیلتر کردن مواد زائد و مایع اضافی از بدن استفاده می‌شود. دو نوع اصلی دیالیز صفاقی وجود دارد:

دیالیز صفاقی پیوسته سرپایی (CAPD)

دیالیز صفاقی پیوسته سرپایی (CAPD) نوعی دیالیز صفاقی دستی است که به دستگاه نیاز ندارد. این روش به شما امکان می‌دهد در حین درمان به فعالیت‌های روزانه خود ادامه دهید.

در طول CAPD، شما ۳ تا ۴ بار در روز شکم خود را با محلول دیالیز پر می‌کنید. این محلول به مدت چند ساعت در شکم باقی می‌ماند (به این دوره “زمان ماندگاری” می‌گویند) و مواد زائد و مایع اضافی را از خون شما جذب می‌کند. پس از این مدت، محلول تخلیه شده و با محلول تازه جایگزین می‌شود.

هر بار تعویض محلول دیالیز حدود ۲۰ تا ۳۰ دقیقه طول می‌کشد و محلول معمولاً ۴ تا ۶ ساعت در شکم شما باقی می‌ماند. از آنجایی که نیازی به اتصال به دستگاه ندارید، CAPD انعطاف‌پذیری بیشتری را ارائه می‌دهد و بسیاری از بیماران آن را ترجیح می‌دهند زیرا به آنها اجازه می‌دهد آزادانه حرکت کنند. این روش شبیه به مصرف دارو ۳ تا ۴ بار در روز است اما هر بار حدود ۲۰ تا ۳۰ دقیقه طول می‌کشد.

افرادی که شاغل هستند اغلب در خانه و در هنگام صبحانه یک تعویض انجام می‌دهند و یک کیسه برای تعویض در طول ناهار به محل کار می‌برند. آنها پس از بازگشت از سر کار در هنگام شام به تعویض ادامه می‌دهند و یک تعویض نهایی قبل از خواب انجام می‌دهند. این باعث می‌شود که برنامه کاری آنها مختل نشود و نیازی به عجله برای رفتن به مرکز همودیالیز نباشد. از آنجایی که CAPD درمان مداوم نارسایی کلیه را امکان‌پذیر می‌کند، پزشک شما آزادی و انعطاف‌پذیری بیشتری برای توقف درمان برای ۱ تا ۲ تعویض یا حتی ۱ روز برای تطبیق با شرایط اجتماعی خاص دارد.

دیالیز صفاقی مبتنی بر دستگاه

دیالیز صفاقی مبتنی بر دستگاه، که به عنوان دیالیز صفاقی خودکار (APD) نیز شناخته می‌شود، از دستگاهی به نام چرخنده برای انجام تعویض‌های دیالیز در هنگام خواب استفاده می‌کند. چرخنده به طور خودکار محلول دیالیز را در طول شب، معمولاً به مدت ۸ تا ۱۰ ساعت، از شکم شما پر و تخلیه می‌کند. صبح، بسته به شرایط پزشکی شما، پزشک ممکن است دستگاه را برای خشک نگه داشتن شکم یا پر کردن حجم مشخصی تجویز کند و شما می‌توانید روز خود را بدون نیاز به انجام تعویض‌های بیشتر تا شب بعد ادامه دهید.

APD راحتی را ارائه می‌دهد، زیرا درمان در طول شب انجام می‌شود، که ممکن است برای بیمارانی که می‌خواهند روزهای خود را بدون دیالیز سپری کنند، ترجیح داده شود. با این حال، APD نیاز دارد که شما چندین ساعت در طول شب به دستگاه متصل باشید و ممکن است خواب سبک را مختل کند.

CAPD به صورت دستی و APD به صورت خودکار انجام می‌شود

چگونه دیالیز صفاقی (PD) کار می کند؟

معمولاً هر روز در خانه تحت دیالیز صفاقی قرار خواهید گرفت.

قبل از عمل:

1.یک کاتتر با جراحی در شکم شما نزدیک ناف قرار داده می شود. این کاتتر به عنوان مجرایی برای ورود و خروج محلول دیالیز عمل می کند.

2. قرار دادن کاتتر معمولاً تحت بیهوشی عمومی انجام می شود.

3. قبل از شروع دیالیز، باید حدود ۲ هفته صبر کنید تا محل کاتتر بهبود یابد.

4. پزشک شما یک پرستار را برای آموزش شما یا مراقب شما برای انجام تعویض در خانه مشخص می کند. این آموزش معمولاً حدود ۳ روز طول می کشد تا اطمینان حاصل شود که شما یا مراقب شما می توانید تعویض ها را به طور شایسته و ایمن انجام دهید.

در طول عمل:

1. شکم خود را با محلول دیالیز پر خواهید کرد. صفاق به عنوان فیلتر عمل می کند و اجازه می دهد مواد زائد و مایع اضافی وارد محلول شوند.

2. پس از دوره ماندگاری تجویز شده (“زمان ماندگاری”)، محلول را تخلیه کرده و با مایع تازه جایگزین می کنید. این را یک تعویض می نامند.

3. اگر از APD استفاده می کنید، دستگاه در طول شب در حالی که شما خواب هستید، تعویض ها را انجام می دهد.

مراقبت و بهبودی پس از PD

• باید طبق دستور پزشک خود دارو مصرف کنید و رژیم غذایی سالمی از جمله غذاهای کم سدیم و فسفر را دنبال کنید.

• برای کاهش خطر عفونت باید از خیساندن در وان، وان آب گرم یا شنا در آب غیر کلردار خودداری کنید.

مدت زمان دیالیز صفاقی چقدر است؟

مدت زمان دیالیز صفاقی به نوع دیالیزی که استفاده می کنید بستگی دارد:

• CAPD: روزانه ۳ تا ۴ تعویض انجام خواهید داد که هر تعویض حدود ۲۰ تا ۳۰ دقیقه طول می کشد. محلول به مدت ۴ تا ۶ ساعت در شکم شما باقی می ماند.

• APD: شما به مدت ۸ تا ۱۰ ساعت در طول شب به دستگاه چرخنده متصل خواهید بود و به دستگاه اجازه می دهید تعویض های متعدد را در حین خواب شما به طور خودکار انجام دهد.

در دیالیز صفاقی محلول دیالیز به داخل شکم تزریق می‌شود

چقدر می توانید با دیالیز صفاقی (PD) زندگی کنید؟

بسیاری از بیماران می توانند سال ها با دیالیز صفاقی زندگی کنند.

در حالی که طول عمر قطعی برای کسی که تحت دیالیز است وجود ندارد، مدت زمان درمان به عوامل مختلفی مانند سن، سلامت عمومی و میزان رعایت برنامه درمانی شما بستگی دارد. برخی از بیماران ممکن است ۵ تا ۱۰ سال یا بیشتر تحت دیالیز باقی بمانند، در حالی که برخی دیگر ممکن است در نهایت پیوند کلیه دریافت کنند که می تواند نیاز به دیالیز را از بین ببرد.

مزایای دیالیز صفاقی (PD) چیست؟

• استقلال: PD را می توان در خانه انجام داد و انعطاف پذیری و امکان حفظ سبک زندگی فعال را فراهم می کند.

• محدودیت های غذایی کمتر: در مقایسه با همودیالیز، PD معمولاً محدودیت های غذایی و مصرف مایعات کمتری دارد.

• اجتناب از مراجعه به بیمارستان: از آنجایی که PD را می توان در خانه انجام داد، از مراجعه مکرر به بیمارستان که برای همودیالیز مورد نیاز است، اجتناب می کنید.

• درمان مداوم: PD حذف مداوم مواد زائد و مایع را فراهم می کند که ممکن است منجر به نوسانات کمتری در علائم مانند خستگی یا فشار خون پایین در مقایسه با همودیالیز شود.

• کنترل عفونت بهتر: PD نیازی به دسترسی به خون و به اشتراک گذاری دستگاه ها ندارد، بنابراین تقریباً هیچ خطری برای عفونت های خون مانند هپاتیت B، هپاتیت C یا HIV وجود ندارد. در طول یک بیماری همه گیر، همچنین هیچ گونه مواجهه ای با بیماران دیگر در یک مرکز همودیالیز وجود ندارد زیرا دیالیز در ایمنی و راحتی خانه شما انجام می شود.

خطرات دیالیز صفاقی (PD) چیست؟

در حالی که PD مزایای زیادی دارد، برخی خطرات و عوارض وجود دارد که باید از آنها آگاه باشید:

• فتق: وجود مداوم مایع در شکم می تواند عضلات شکم را ضعیف کند و خطر فتق را افزایش دهد.

• عفونت: عفونت می تواند در اطراف محل قرارگیری کاتتر یا داخل صفاق (پریتونیت) رخ دهد.

• قند خون بالا: محلول دیالیز حاوی قند (دکستروز) است که می تواند جذب جریان خون شود و منجر به افزایش سطح قند خون شود.

در دیالیز صفاقی بیماران اجازه دارند تا در خانه به درمان خود ادامه دهند

چه کسانی نباید تحت دیالیز صفاقی (PD) قرار گیرند؟

دیالیز صفاقی ممکن است برای همه مناسب نباشد. اگر موارد زیر را دارید، ممکن است توصیه نشود:

• اسکارهای جراحی گسترده در شکم دارید.

• فتق دارید که نشان دهنده ضعف عضلات شکم است. با این حال، پس از ترمیم فتق، ممکن است بتوانید پس از ارزیابی پزشک خود، PD را شروع کنید.

• مهارت یا توانایی مراقبت از خود محدود دارید.

• از بیماری التهابی روده رنج می برید. در چنین مواردی، پزشک شما ممکن است همودیالیز یا پیوند کلیه را توصیه کند.

دیالیز صفاقی (PD) در مقابل همودیالیز (HD): تفاوت چیست؟

تفاوت اصلی بین PD و HD در نحوه و محل انجام درمان است.

PD از پوشش شکم شما (صفاق) برای فیلتر کردن مواد زائد استفاده می کند و می توان آن را در خانه، یا به صورت دستی در طول روز (CAPD) یا با دستگاه در شب (APD) انجام داد.

از سوی دیگر، HD خون شما را با استفاده از دستگاه فیلتر می کند و معمولاً ۳ بار در هفته در بیمارستان یا کلینیک انجام می شود. بیمار معمولاً حدود ۴ ساعت به دستگاه متصل است.

مطالعات نشان می‌دهند که دیالیز صفاقی (PD) در ابتدای درمان، نسبت به همودیالیز (HD)، احتمال زنده ماندن بیشتری را فراهم می‌کند. همچنین، بیمارانی که قبل از پیوند کلیه، از PD استفاده می‌کنند، معمولا نتایج بهتری پس از پیوند دارند. با این حال، انتخاب بین این دو روش به عوامل مختلفی مانند سبک زندگی، شرایط پزشکی و ترجیحات شخصی شما بستگی دارد.

به طور کلی، هر دو روش دیالیز مزایا و معایبی دارند و تصمیم‌گیری نهایی باید با مشورت پزشک متخصص انجام شود.

مواد زائد و آب اضافی از طریق محلول دیالیز از بدن خارج می‌شوند

سوالات متداول درباره دیالیز صفاقی

1. آیا دیالیز صفاقی دردناک است؟

خود عمل دیالیز معمولاً دردناک نیست، اما ممکن است در هنگام وارد کردن کاتتر احساس ناراحتی کنید.

2. آیا می‌توان در حین دیالیز صفاقی کار کرد یا ورزش کرد؟

بله، با برنامه‌ریزی مناسب می‌توان در حین دیالیز صفاقی به کار و ورزش پرداخت.

3. آیا می‌توان با دیالیز صفاقی سفر کرد؟

بله، با برنامه‌ریزی دقیق و همراه داشتن تجهیزات لازم می‌توان با دیالیز صفاقی سفر کرد.

4. چه عواملی باعث می‌شود که فردی به دیالیز صفاقی نیاز پیدا کند؟

نارسایی مزمن کلیه: زمانی که کلیه‌ها دیگر قادر به انجام وظایف خود به طور کامل نیستند.

بیماری‌های کلیوی: مانند دیابت، فشار خون بالا و گلومرولونفریت.

آسیب‌های کلیوی: ناشی از مصرف برخی داروها یا عفونت‌ها.

سخن پایانی

همانطور که گفتیم، دیالیز صفاقی یک روش درمانی موثر برای افرادی است که کلیه‌هایشان به درستی کار نمی‌کند. این روش مزایای بسیاری دارد، اما مانند هر روش درمانی دیگری، خطرات و محدودیت‌هایی نیز دارد. تصمیم‌گیری در مورد انتخاب نوع دیالیز، یک تصمیم مهم است. برای انتخاب بهترین روش، بهتر است با پزشک متخصص کلیه مشورت کنید تا با توجه به شرایط خاص خود، بهترین گزینه را انتخاب کنید.

گردآوری:بخش سلامت بیتوته