آخرالزمان کوبا؛ چرا کشور «فیدل کاسترو» خاموش شد؟

زی‌سان: کشور فیدل کاسترو از روز جمعه تاکنون در تاریکی و خواب فرو رفته و گویا بنا ندارد به این زودی بیدار شود چراکه همچنان مسئولان دولت کمونیستی حاکم بر هاوانا به‌رغم تلاش‌های شبانه‌روزی خود نتوانسته‌اند شبکه برق سراسری و نیروگاه‌های آن را به کار بیندازند. 

وینسنته دو لا اولِوی، وزیر انرژی و معادن کوبا این روز‌ها به شدت سرش شلوغ است و می‌توان گفت که او حالا به سیبل انتقاد‌ها در این جزیره ۱۱ میلیون نفری تبدیل شده است. او طی چند روز گذشته بار‌ها از طریق تلویزیون به مردم توضیح داد که چرا وضعیت کنونی دامن‌گیر این جزیره شده همچنین حساب رسمی وزارت تحت امر وی در ایکس هم بار‌ها این موضوع را به طرق مختلف به سمع‌ونظر کوبایی‌ها رسانده است؛ به‌عنوان مثال، روز جمعه وزارت انرژی و معادن کوبا در پستی در ایکس (توئیتر سابق) اعلام کرد که از کار افتادن یک‌باره نیروگاه ۳۳۰ مگاواتی آنتونیو گیتراس واقع در استان ماتانزاس در شرق هاوانا باعث قطع کامل شبکه سراسری شد و در همان موقع اعلام شد که تمام کارکنان فنی این وزارتخانه در تلاش هستند تا بتوانند این مشکل را برطرف کنند، اما این اتفاق رخ نداد.

پس از آن، وزیر انرژی کوبا صراحتاً اعلام کرد که ۵۲ هزار نفر از کارگران برای احیای شبکه سراسری برق در کوبا در تلاش هستند و ابراز اطمینان کرد که به زودی مشکل خاموشی در این کشور برطرف خواهد شد، اما یک‌شنبه بعدازظهر باز هم این تلاش برای پنجمین روز متوالی با شکست روبه‌رو شد و کوبایی‌ها در تاریکی، شب را صبح کردند.

سی. ان. ان هم (یک‌شنبه) گزارش داد که اتحادیه برق کوبا موفق به احیای شبکه برق در ۱۶ درصد از مناطق این کشور شده و برق بیش از ۲۰۰ هزار شهروند کوبایی در هاوانا (پایتخت ۲ میلیون نفری کوبا) وصل شده است، اما این وضعیت چند ساعت بیشتر به طول نینجامید و برق این مناطق هم دوباره قطع شد. رویترز در گزارش خود به قلم دیو شروود که (دوشنبه) ۲۱ اکتبر منتشر کرد، فضای حاکم بر خانه کوبایی‌ها را بحرانی توصیف و به این نکته اشاره کرد که ادامه این روند می‌تواند یک چالش عمیق‌تر از گذشته را با دولت هاوانا رقم بزند.

در این گزارش آمده است که تلاش برای بازگرداندن و احیای شبکه برق سراسری کوبا برای چهارمین بار با شکست روبه‌رو شده و این درحالی است که بحران دارو، سوخت و غذا درحال تشدید وخامت این روند است که می‌تواند به هرج‌ومرج‌هایی که در گذشت هم وجود داشته، دامن بزند. به نوشته این خبرگزاری «قطع سراسری برق درحالی رخ می‌دهد که کوبایی‌ها در فصل تابستان هم چندان نتوانسته بودند از برق بهره‌مند شوند و ماه‌ها خاموشی را در فصل گرما تجربه کرده‌اند، اما تاکنون این جزیره مستقر در کارائیب چنین اتفاقی را به خود ندیده و اساساً مردمان آن چنین بحرانی را تجربه نکرده‌اند».

این روند از سوی دیگر به صنعت به نفس افتاده توریسم کوبا هم ضربه وارد کرده است؛ کوبا کشوری است که ۹ مکان آن در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده و جاذبه‌های گردشگری زیادی دارد، اما حالا به دلیل عدم تامین سوخت کافی و قطعی سراسری برق، تنها شاید چند ژنراتور در هر محله وجود داشته باشد که بتوانند صرفاً یک نور کوچک را برای ادامه حیات حداقلی خلق کنند و بر همین اساس، هتل‌ها هم چندان قادر به سرویس‌دهی نخواهند بود. همچنین شهروندان کوبایی که در خانه خود بیمار دارند به دنبال آن هستند تا بتوانند دارو‌های خود را در یخچال همسایگانی که برای چند ساعت برق دارند، قرار دهند و از سوی دیگر طبخ غذا هم در این شرایط با مشکلاتی همراه است.

همچنین دولت، مدارس و دانشگاه‌ها را به دلیل صرفه‌جویی در مصرف برق تعطیل کرده و در این میان مشخص نیست که در این شرایط بیمارستان‌های این کشور چگونه به کار خود ادامه می‌دهند. این درحالی است که مانوئل ماررو کروز، نخست‌وزیر کوبا پیش‌تر در یک سخنرانی تلویزیونی اعلام کرد که برای تامین برق مصرفی شهروندان (برق مسکونی) این کشور مجبور شده‌اند که در نهایت بخش اعظمی از کارخانه‌های تولیدی به‌خصوص واحد‌های صنعتی را تعطیل کنند و به همین جهت وضعیت تولید در کشور عملاً تعطیل شده است. این اقدام حالا باعث شده تا کارگران در خانه‌های خود بمانند تا در مصرف برق به زعم دولت کوبا صرفه‌جویی شود.

چه شد که این اتفاق رخ داد؟

واقعیت این است که تحلیل شرایط کنونی کوبا کمی به نظر پیچیده می‌آید، اما باید دانست که این کشور به دلیل پیروی از مشی چپی و کمونیستی از نظر ایالات‌متحده به‌عنوان هدایت‌کننده یک ساختار کاملاً لیبرال، یک تهدید و حتی یک وصله ناچسب محسوب می‌شود. بخش اعظمی از این موضوع به مبارزات چگوارا و فیدل کاسترو و انقلاب کوبا برمی‌گردد. بدون‌شک باید گفت که انقلاب کوبا بخشی از جنگ سرد به‌شمار می‌رود و در زمانه‌ای که شوروی سابق به عنوان رهبر بلوک شرق مقابل ایالات‌متحده به عنوان گرداننده بلوک غرب ایستاده بود و دنیا را از ۱۹۴۷ تا ۱۹۹۱ یعنی در زمانی که شوروی فرو بپاشد با مشکلات متعدد و تقابل‌های عمیق روبه‌رو کرده بود، یکی از قطب‌های مهم به حساب می‌آمد.

توجه داشته باشید که کوبا صرفاً ۹۰ مایل (۱۴۵ کیلومتر) با خاک ایالات‌متحده فاصله دارد و نه تنها در زمان دوران جنگ سرد بلکه همین حالا هم برای روسیه اهمیت زیادی دارد و جالب اینجاست که چینی‌ها نیز به تازگی درحال عمیق کردن نفوذ نظامی- اطلاعاتی خود بیخ گوش آمریکا از طریق کوبا هستند؛ به‌گونه‌ای که روس‌ها طی ماه‌های گذشته، کشتی‌های جنگی- آموزشی خود اعم از کشتی سوخت‌رسان «آکادمیک پاشین» و یک یدک‌کش به نام «نیکولای چیکیر» را به همراه یک ناوچه نیروی دریایی روسیه و یک زیردریایی هسته‌ای وارد آب‌های کوبا کردند و در آنجا بود که پنتاگون نسبت به این اقدام روسیه و همنوایی کوبا با این موضوع هشدار جدی صادر کرد.

چینی‌ها هم در این راستا دست به تحرک جدی زده‌اند. در این خصوص حدود ۳ ماه پیش مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی (CSIS) که اندیشکده‌ای مستقر در واشنگتن است گزارشی را منتشر و در آن به این موضوع اشاره کرد که «چین از نزدیکی جغرافیای کوبا به جنوب‌شرقی ایالات‌متحده (میامی و فلوریدا) برای به دست آوردن ارتباطات الکترونیکی حساس از پایگاه‌های نظامی آمریکا، تاسیسات پرتاب فضایی و کشتی‌های نظامی و تجاری استفاده می‌کند. پس از تجزیه و تحلیل سال‌ها تصاویر ماهواره‌ای، این موضوع فاش شده که کوبا در سال‌های اخیر امکانات جاسوسی الکترونیکی خود را به طور قابل توجهی ارتقا و گسترش داده و به طور خاص به چهار سایت «بژوکال، ال سالائو، واجای و کالابازار» منتقل کرده‌اند که چین هم در این راستا به هاوانا کمک کرده است».

نفوذ چین و روسیه بیخ گوش آمریکا، آن هم در کوبا همان‌گونه که گفته شد بدون‌شک مربوط به امروز و دیروز نیست، اما این موضوع باعث شده تا هدف اصلی ایالات‌متحده این باشد که به هر نحو هاوانا را به زانو درآورد. به یاد داریم که با استقرار سامانه موشکی شوروی در کوبا در سال ۱۹۶۲ روابط آمریکا با کوبا به بدترین وضعیت خود رسید.

با حملات آمریکا به کوبا که به جنگ «خلیج خوک‌ها» معروف شد، آمریکا فرمان اعطای پناهندگی به کوبایی‌ها را صادر کرد تا از این طریق به بی‌ثباتی در کوبا دامن بزند. از سال ۱۹۸۱ جنگ روانی و حملات علیه کوبا شدت گرفت و رادیو و تلویزیون‌هایی در خاک آمریکا و به سفارش دولت ایالات‌متحده تاسیس شد و مجریان آن هم از کوبایی‌های فرار کرده به فلوریدا و سایر ایالت‌ها انتخاب شدند تا بتوانند افکار عمومی را بر ضددولت کمونیستی این کشور تحریک کنند.

سپس از سال ۱۹۸۹ تا سال ۱۹۹۲ دولت آمریکا تحریم‌های گسترده‌تری را علیه کوبا آغاز کرد و در همین حین مهاجرت کوبایی‌ها به آمریکا درحال افزایش بود. در سال ۲۰۰۸ که رائول کاسترو، برادر فیدل کاسترو بر سر کار آمد، اقداماتی در جهت برداشتن محدودیت‌ها برای کوبایی‌ها آغاز شد که مالکیت خصوصی املاک یکی از آنها بود. در مقابل هم اوباما تصمیم گرفت تا برخی محدودیت‌ها برای کوبایی‌ها را بردارد که در نهایت در سال ۲۰۱۴ این دو با یکدیگر و پس از نیم قرن روابط خود را عادی کردند، اما با پبروزی ترامپ در سال ۲۰۱۶ و ورود او به کاخ سفید سنگین‌ترین تحریم‌ها علیه زیرساخت‌های کوبا اعمال شد و «امروز» تحریم‌های «دیروز» زیرساخت برق کوبا را به زانو درآورد.

اینکه پاتریک اوپمن، گزارش‌نویس سی. ان. ان در گزارش روز دوشنبه (۲۱ اکتبر) خود می‌نویسد: «مردم برای خرید یک عدد نان به دلیل نبود برق ساعت‌ها در صف حضور داشتند و این حضور طولانی‌مدت به عصبانیت آنها از دولت دامن می‌زند» نشان از آن دارد که اگر این روند ادامه داشته باشد، کوبا می‌تواند همانند سال ۲۰۲۱ که جمعیتی عظیم علیه دولت آن به خیابان‌ها ریختند، مجدداً آبستن حوادث جدید شود. 

این درحالی است که اصولاً مشی دولت هاوانا همانند گذشته بر پاشنه حزب کمونیست می‌چرخد و به همین دلیل سیاست خارجی، آن هم در شرایط فعلی که آمریکا آنها را مورد «تحریم عمیق» قرار داده به سمت شرق میل می‌کند. به عنوان مثال نیروگاه‌های کوبا برای ادامه کار خود به نفت خام نیاز دارند و صرفاً بخشی از آن را می‌تواند در داخل تامین کند و مابقی را باید از ونزوئلا، مکزیک و حتی روسیه تامین کند که دو کشور اول خودشان با مشکلات تحریم‌های آمریکا روبه‌رو هستند و مسکو هم به دلیل جنگ اوکراین از سوی اروپا و ایالات‌متحده زیر تحریم قرار دارد. 

حال باید دید که دوستان هاوانا می‌توانند به کمک کوبایی‌ها بشتابند و زیرساخت‌ها را ترمیم کنند و «روشنایی» را به کوبا ارزانی کنند، یا اینکه این کشور همچنان در «خاموشی» می‌ماند.

منبع: سازندگی