توسط :
یحیی السنوار نقش کلیدی در رهبری نظامی حماس داشت و یکی از برجسته‌ترین فرماندهان صحنه فلسطین به شمار می‌رفت، که او را به هدف اصلی عملیات اسرائیلی‌ها تبدیل کرده بود و شهادت او در درگیری با سربازان صهیونیست، ضربه بزرگی برای جنبش حماس و مقاومت فلسطین محسوب می‌شود.
در پی خبر شهادت السنوار، نام چندین تن از رهبران احتمالی حماس برای به دست گرفتن رهبری این جنبش مطرح شده است. این رهبران نقش‌های محوری در ساخت قدرت نظامی و سیاسی حماس داشته‌اند و از شخصیت‌های اصلی به شمار می‌روند که می‌توانند این گروه را در آینده رهبری کنند. در ادامه برخی از آنها را معرفی می‌کنیم:
محمد ضیف
اسرائیل هفت بار در سال‌های ۲۰۰۱، ۲۰۰۲، ۲۰۰۳، ۲۰۰۶، ۲۰۱۴، ۲۰۲۳ و ۲۰۲۴ تلاش کرد محمد ضیف، فرمانده کل گردان‌های قسام را ترور کند، اما همه این تلاش‌ها با شکست مواجه شد.
اشغالگران، ضیف را مهم‌ترین فرد تحت تعقیب خود می‌دانند و سرویس‌های اطلاعاتی آنها شبانه‌روز در تلاش برای ردیابی و دستگیری او هستند. مشهورترین این تلاش‌ها در اواخر سپتامبر ۲۰۰۲ بود، زمانی که بالگرد‌های اسرائیلی خودرو‌هایی را در محله شیخ رضوان در غزه بمباران کردند. او به طور معجزه‌آسایی نجات یافت، اما به شدت مجروح شد و از آن پس روی صندلی چرخ‌دار نشست.
حماس در اوایل آگوست ۲۰۲۳ اعلام کرد که همسر ضیف و پسر ۷ ماهه‌اش علی، در حمله هوایی اسرائیل که قصد هدف قرار دادن او را داشت، به شهادت رسیدند. در ۱۳ ژوئیه ۲۰۲۴، اشغالگران منطقه المواصی در خان یونس را با یک سری حملات هوایی مورد هدف قرار دادند و اعلام کردند که هدف این حملات ترور ضیف بوده است، اما حماس حضور ضیف در محل هدف را تکذیب کرد و گفت این ادعا‌ها برای پوشاندن ابعاد جنایت هولناکی است که اشغالگران مرتکب شده‌اند.
ضیف شخصیتی برجسته در مقاومت فلسطین است و نماد ابهام و مبارزه در برابر اشغالگران اسرائیلی به شمار می‌رود. او به دلیل توانایی‌اش در مخفی شدن و نجات از تلاش‌های مکرر ترور، به لقب «ضیف» (مهمان) مشهور شد. پیش از ورود به فعالیت‌های نظامی، او نقش برجسته‌ای در عرصه هنری داشت و گروه «العائدون» را تأسیس کرد که اولین گروه هنری اسلامی در فلسطین بود و هدف آن احیای میراث فلسطینی و انتشار پیام‌های مقاومت از طریق هنر بود.
ضیف بعداً به گردان‌های شهید عزالدین قسام، شاخه نظامی جنبش حماس پیوست و به یک فرمانده نظامی برجسته تبدیل شد. او به هوش زیاد و تاکتیک‌های نظامی منحصر به فردش شناخته می‌شد و نقش مهمی در توسعه تسلیحات حماس داشت که او را به هدف اصلی ترور اشغالگران اسرائیلی تبدیل کرد.
او بر چندین عملیات نظامی مهم که به تقویت موضع مقاومت فلسطین کمک کرد، نظارت داشته است، از جمله این عملیات‌ها، اسارت سرباز اسرائیلی «نخشون واکسمن» بود که ضربه سختی به ارتش اسرائیل وارد کرد و توانایی سازمانی و استراتژیک گردان‌های عزالدین قسام را نشان داد.
ضیف دور از انظار عمومی باقی ماند و فقط در موارد نادر، معمولاً از طریق پیام‌های مرتبط با عملیات‌های نظامی ظاهر می‌شد. نام او در اکتبر ۲۰۲۳ با آغاز عملیات «طوفان الاقصی» دوباره سرخط خبر‌ها شد که بار دیگر نقش او را به عنوان طراح استراتژیک و فرمانده نظامی حماس تأیید کرد.
مروان عیسی
مروان عیسی، معاون فرمانده کل گردان‌های شهید عزالدین قسام و عضو دفاتر سیاسی و نظامی حماس، از برجسته‌ترین شخصیت‌های رهبری این جنبش و از تحت تعقیب‌ترین افراد توسط اسرائیل است. او نقش محوری در توسعه توانایی‌های گردان‌ها داشته که تهدیدی واقعی برای اسرائیل ایجاد کرده است.
علیرغم اعلام اسرائیل مبنی بر کشته شدن او در حمله هوایی در مارس ۲۰۲۳، حماس بیانیه رسمی در مورد مرگ او صادر نکرده که سرنوشت او را مبهم نگه داشته است. عیسی به دلیل توانایی‌اش در فرار از نظارت اسرائیل به «مرد سایه» معروف است و یکی از عناصر کلیدی در تصمیم‌گیری‌های نظامی درون جنبش است.
عیسی – دست راست ضیف و مرد شماره دو در گردان‌های قسام – در جریان انتفاضه اول توسط نیرو‌های اشغالگر دستگیر شد و ۵ سال (۱۹۸۷-۱۹۹۳) را به دلیل فعالیت‌های سازمانی در صفوف حماس که در سن جوانی به آن پیوسته بود، در زندان گذراند.
اسرائیل او را تهدیدی دائمی می‌داند و او را یکی از برجسته‌ترین مغز‌های «جنگ مغزها» بین خود و حماس توصیف می‌کند. همچنین او را «مرد عمل نه حرف» می‌خواند و می‌گوید که از هوش فوق‌العاده و توانایی‌های عملی برخوردار است، تا جایی که می‌گوید «او می‌تواند پلاستیک را به فلز تبدیل کند»؛ اشاره‌ای به مهارت‌های او در توسعه قابلیت‌های نظامی جنبش و سازگاری با شرایط دشوار.
محمد السنوار
محمد السنوار، برادر یحیی السنوار، یکی از قدیمی‌ترین و برجسته‌ترین رهبران گردان‌های عزالدین قسام، شاخه نظامی حماس است. او به ندرت در انظار عمومی ظاهر می‌شود، اما نقش محوری او در هدایت عملیات‌های نظامی، او را به شخصیتی حیاتی در درون جنبش تبدیل کرده است. او از ابتدای تأسیس گردان‌های قسام در سال ۱۹۹۱ در غزه به آن پیوست و عضو ستاد فرماندهی شد.
السنوار (برادر) هدف مکرر تلاش‌های ترور اسرائیل بوده و از چندین حمله، از جمله تلاش‌هایی با استفاده از حملات هوایی و بمب‌گذاری، جان سالم به در برده که آخرین آن در سال ۲۰۲۱ بود. نام او به عنوان یکی از طراحان اصلی عملیات «توهم از بین رفته» مطرح شد که یکی از جسورانه‌ترین عملیات‌ها در تاریخ مقاومت فلسطین به شمار می‌رود. این عملیات یک پایگاه نظامی اسرائیل را نزدیک گذرگاه «کرم ابوسالم» در ۲۵ ژوئن ۲۰۰۶، در شرق شهر رفح در جنوب نوار غزه هدف قرار داد.
این عملیات منجر به کشته شدن دو سرباز اسرائیلی و اسارت سرباز «گلعاد شالیط» شد که ۵ سال در اسارت ماند تا اینکه در یک معامله تاریخی در سال ۲۰۱۱ با بیش از هزار زندانی فلسطینی مبادله شد.
این دستاورد نظامی جایگاه السنوار (برادر) را به عنوان یک فرمانده نظامی با نفوذ زیاد در گردان‌های عزالدین قسام ارتقا داد و او را به هدفی برجسته در لیست‌های ترور اسرائیل تبدیل کرد، به دلیل نقش او در برنامه‌ریزی و اجرای عملیات‌های مشابه.
خلیل الحیه
خلیل الحیه معاون یحیی السنوار و از رهبران برجسته حماس، از شخصیت‌هایی است که در مسیر فعالیت‌های سیاسی و نظامی درون جنبش برجسته شده است. او اخیراً مذاکرات غیرمستقیم با اسرائیل در مورد آتش‌بس در نوار غزه را رهبری کرده و شخصیتی کلیدی در این مذاکرات حساس به شمار می‌رود.
الحیه از چندین تلاش ترور اسرائیل جان سالم به در برده است، مهم‌ترین آنها حمله به خانه‌اش در سال ۲۰۰۷ بود که منجر به کشته شدن تعدادی از اعضای خانواده‌اش شد و در سال ۲۰۱۴ پسر بزرگش در حمله دیگری از سوی اسرائیل کشته شد. گزارش‌هایی مبنی بر حضور او با اسماعیل هنیه در ساختمانی در تهران، پایتخت ایران، در زمان حمله اسرائیل منتشر شد، اما الحیه در لحظه حمله در آپارتمان هدف حضور نداشت.
الحیه که دارای مدرک دکترا در سنت و علوم حدیث است، تحت تأثیر بنیانگذار حماس شیخ احمد یاسین، از جوانی به جنبش اسلامی پیوست. او نقش برجسته‌ای در فعالیت‌های سازمانی و امنیتی در نوار غزه بین سال‌های ۱۹۸۴ و ۱۹۸۶ داشت، جایی که در محافظت از جامعه فلسطین در برابر نفوذ صهیونیست‌ها مشارکت داشت. او همچنین در انتفاضه اول فلسطین در سال ۱۹۸۷ شرکت کرد و بخشی از گروهی بود که بعداً جنبش حماس را تأسیس کرد.
در فوریه ۲۰۲۴، الحیه هیئت حماس را، در چارچوب تلاش‌های بین‌المللی برای آرام کردن اوضاع متشنج در این منطقه در سفر به مصر برای ادامه مذاکرات مربوط به آتش‌بس غزه رهبری کرد.
خالد مشعل
خالد مشعل یکی از بنیانگذاران برجسته حماس است و از سال ۱۹۹۶ تا ۲۰۱۷ ریاست دفتر سیاسی این جنبش را بر عهده داشت. او پس از ترور شیخ احمد یاسین توسط اسرائیل در مارس ۲۰۰۴، رهبری جنبش را به دست گرفت.
مشعل در طول زندگی خود، تلاش‌هایش را وقف خدمت به آرمان فلسطین کرده و مقاومت مسلحانه و مبارزه سیاسی را دو رکن اساسی در آزادسازی سرزمین فلسطین می‌داند. او در سن جوانی به اخوان المسلمین پیوست و در تأسیس حماس در سال ۱۹۸۷ مشارکت داشت. پس از آغاز انتفاضه اول فلسطین، جنبش اهمیت زیادی پیدا کرد و مشعل از زمان تأسیس دفتر سیاسی آن، عضو این دفتر شد.
در سال ۱۹۹۶، مشعل ریاست دفتر سیاسی حماس را بر عهده گرفت و پس از ترور احمد یاسین، رهبر عملی جنبش شد.
مشعل در سال ۱۹۹۷ در عمان، پایتخت اردن، هدف یک تلاش ترور توسط موساد اسرائیل قرار گرفت که طی آن ماده‌ای سمی به او تزریق شد، اما این تلاش ترور پس از مداخله مستقیم «ملک حسین بن طلال»، که از اسرائیل خواست درمان لازم برای نجات جان او را ارائه دهد، شکست خورد.
مشعل پس از اینکه مقامات اردن دفتر حماس در عمان را در سال ۱۹۹۹ بستند و او را برای مدت کوتاهی بازداشت کردند، به قطر نقل مکان کرد. بعداً، او قبل از اینکه در پی بحران سوریه در سال ۲۰۱۲ به قطر بازگردد، برای مدت طولانی در این کشور زندگی کرد.
محمود الزهار
محمود الزهار از شخصیت‌های تندروتر درون حماس به شمار می‌رود و ناظران او را یکی از «شاهین‌های جنبش» می‌دانند. او در طول مسیر خود با چندین تلاش ترور و بازداشت از سوی اسرائیل و مقامات فلسطینی مواجه شده که او را به یکی از شخصیت‌هایی تبدیل کرده که اسرائیل همواره به دنبال از بین بردن اوست.
در دهم سپتامبر ۲۰۰۳، الزهار زمانی که یک جنگنده اف -۱۶ اسرائیلی خانه‌اش را در محله الرمال در شهر غزه هدف قرار داد، هدف یک تلاش ترور قرار گرفت. این حمله منجر به شهادت پسر بزرگش خالد و محافظش شد، همچنین همسر و دخترش زخمی شدند و خانه‌اش کاملاً ویران شد.
اگرچه او جراحات جزئی برداشت، اما از حمله جان سالم به در برد. بعدها، الزهار پسر دومش حسام را که عضو گردان‌های عزالدین قسام بود، در حمله هوایی اسرائیل به غزه در ژانویه ۲۰۰۸ از دست داد.
الزهار با بازداشت بیگانه نبود. اسرائیل او را در سال ۱۹۸۸، ۶ ماه پس از تأسیس حماس دستگیر کرد و در سال ۱۹۹۲ همراه با تعدادی از رهبران حماس به مرج الزهور در جنوب لبنان تبعید کرد. همچنین تشکیلات خودگردان فلسطین در سال ۱۹۹۶ او را بازداشت کرد که طی آن تحت شکنجه شدید قرار گرفت و منجر به وخامت وضعیت سلامتی او شد.
پس از پیروزی حماس در انتخابات پارلمانی سال ۲۰۰۵ و نخست وزیری هنیه، الزهار پست وزیر امور خارجه را در دولت تشکیل شده توسط حماس بر عهده گرفت. در حال حاضر، سرنوشت الزهار پس از ناپدید شدنش از انظار عمومی از زمان عملیات «طوفان الاقصی» نامشخص است و حماس یا اسرائیل هیچ تأییدیه‌ای درباره وضعیت او صادر نکرده‌اند.
محمد شبانه
محمد شبانه، معروف به «ابو انس شبانه»، یکی از برجسته‌ترین فرماندهان نظامی گردان‌های عزالدین قسام است که فرماندهی گردان رفح در جنوب نوار غزه را بر عهده دارد. شبانه یکی از چهره‌های اصلی مرتبط با توسعه شبکه تونل‌های تهاجمی مورد استفاده حماس است و نقش محوری در تقویت توانمندی‌های نظامی این جنبش داشته است.
نقش او به‌ویژه در حمله فرامرزی سال ۲۰۰۶ برجسته بود، جایی که نیرو‌های حماس موفق به اسارت «شالیط» شدند، عملیاتی که با دقت برنامه‌ریزی شده و عمدتاً بر استفاده از تونل‌ها متکی بود. او همچنین پس از کشته شدن سه تن از فرماندهان گردان رفح در جنگ غزه در سال ۲۰۱۴، فرماندهی این گردان را بر عهده گرفت.
شبکه تونل‌هایی که شبانه در توسعه آن نقش داشت و از رفح تا داخل خاک اسرائیل گسترش یافته، تهدیدی استراتژیک برای اسرائیل محسوب می‌شود، زیرا حماس از آن برای انجام حملات غافلگیرکننده و عملیات نفوذ استفاده کرده است. این قابلیت‌ها شبانه را به یکی از فرماندهان تحت تعقیب فوری در فهرست ترور‌های اسرائیل تبدیل کرده است.
علیرغم چندین تلاش برای ترور، شبانه همچنان نقشی محوری در عملیات نظامی حماس ایفا می‌کند و یکی از چهره‌های تأثیرگذاری است که جنبش برای مقابله با چالش‌های امنیتی و نظامی به او تکیه می‌کند.
روحی مشتهی
روحی مشتهی یکی از نزدیک‌ترین متحدان یحیی سنوار و از برجسته‌ترین شخصیت‌های رهبری در جنبش حماس است. او به خاطر نقش مهمش در تأسیس اولین دستگاه امنیتی حماس در اواخر دهه ۱۹۸۰ شناخته می‌شود، جایی که مسئول ردیابی و حذف جاسوسان فلسطینی متهم به همکاری با اسرائیل بود. مشتهی در تقویت توانمندی‌های امنیتی جنبش نقش داشت که او را به هدفی دائمی برای تلاش‌های ترور اسرائیل تبدیل کرد.
اسرائیل او را در سال ۲۰۱۱ به عنوان بخشی از معامله مشهور «گلعاد شالیط»، پس از سال‌ها حبس در زندان‌های اسرائیل آزاد کرد. از آن زمان، مشتهی مسئولیت‌های حساس متعددی را در داخل جنبش بر عهده گرفت، از جمله هماهنگی امنیتی بین حماس و مقامات مصری، به‌ویژه در رابطه با گذرگاه رفح و سایر مسائل امنیتی مرتبط با مرزها.
گزارش‌هایی مبنی بر شهادت او در حمله هوایی اسرائیل به نوار غزه در اکتبر سال جاری منتشر شد، اما حماس رسماً این اخبار را تأیید نکرده و سرنوشت او همچنان نامشخص است.
منبع: ایمنا
