ریشه جنتیانا؛ موارد استفاده، مزایا و عوارض جانبی

مجموعه: داروهای گیاهی و طب سنتی

مهم‌ترین قسمت گیاه جنتیانا ریشه آن است

خواص دارویی جنتیانا و کاربردهای آن در طب سنتی

ریشه جنتیانا گیاهی است که از قرن ها پیش برای اهداف دارویی استفاده می شده است.

این گیاه از جنس بزرگی از گیاهان می آید که معمولاً در آب و هوای کوهستانی اروپا، آسیا و آمریکا رشد می کند. این گیاهان دارای گل هایی به شکل شیپور هستند که به رنگ های آبی، زرد و سایر رنگ ها می باشند.

مردم به طور سنتی از ریشه جنتیانا برای مبارزه با التهاب و تورم، درمان زخم های عفونی و به عنوان پادزهر برای سم حیوانات استفاده می کرده اند. با این حال، مطالعات علمی کمی در مورد کاربردهای آن وجود دارد. این مقاله مروری جامع بر کاربردهای احتمالی، مزایا و عوارض جانبی ریشه جنتیانا ارائه می دهد.

ریشه جنتیانا گیاهی دارویی با طعمی بسیار تلخ است

ریشه جنتیانا چیست؟

ریشه جنتیانا از گیاهان گلدار جنس Gentiana به دست می‌آید که شامل بیش از 400 گونه است که در ارتفاعات برخی مناطق اروپا، آسیا و آمریکا رشد می‌کنند. گل‌های Gentiana دارای رنگ‌های زیبایی هستند، اما فقط ریشه آن برای مصارف دارویی استفاده می‌شود.

ریشه جنتیانا زرد-قهوه‌ای است و می‌تواند خشک شده و به صورت قرص، چای، تنتور و عصاره تهیه شود. در طب سنتی، مردم اغلب آن را با آب مخلوط کرده و به صورت موضعی استفاده می‌کنند یا به عنوان نوشیدنی مصرف می‌کنند. مردم از جوشانده ریشه جنتیانا برای درمان تورم کبد، طحال و معده استفاده کرده‌اند. آن‌ها همچنین از پمادهای ساخته شده از ریشه جنتیانا و سرکه بر روی التهاب پوست، زخم‌های عفونی و گزش حیوانات سمی استفاده کرده‌اند.

ریشه جنتیانا به طعم تلخ خود معروف است. این گیاه به‌ویژه در تنظیمات سنتی به عنوان یک تونیک گوارشی برای تحریک عملکرد معده، کبد و کیسه صفرا استفاده می‌شود.

در واقع، نام جنتین از جنتوس، پادشاه باستانی ایلیری گرفته شده است که شناسایی کرده بود که این گیاه می‌تواند به عنوان یک تونیک استفاده شود.

ریشه جنتیانا دارای خواص ضد التهابی است

مزایای ریشه جنتیانا

در حالی که ریشه جنتیانا دارای کاربردهای گسترده‌ای در طب سنتی است، مطالعات علمی کمی از مزایای ادعایی آن حمایت می‌کنند. ترکیبات اصلی فعال در ریشه جنتیانا شامل ایریوئیدها، سکوییریوئیدها، زانتون‌ها و فلاونوئیدها هستند.

مقدار این ترکیبات در گیاه بستگی به نوع گیاه Gentiana، زمان و سال برداشت و فرآیند خشک کردن دارد. بنابراین، ممکن است هر آماده‌سازی از ریشه جنتیانا مزایای یکسانی را ارائه ندهد.

ممکن است به آرتریت کمک کند 

ریشه جنتیانا ممکن است دارای خواص ضد التهابی باشد و بنابراین به شرایط التهابی کمک کند. به عنوان مثال، یکی از ایریوئیدهای اصلی در ریشه جنتیانا، به نام جنتپیوکروسید، ممکن است به درمان آرتریت روماتوئید کمک کند. آرتریت روماتوئید یک بیماری مزمن التهابی است که ناشی از حمله سیستم ایمنی به سلول‌های سالم است. این منجر به درد، التهاب و تورم در مفاصل می‌شود.

مطالعات آزمایشگاهی و حیوانی نشان داده‌اند که جنتپیوکروسید با التهاب مرتبط با آرتریت مبارزه می‌کند، احتمالاً با جلوگیری از تشکیل سلول‌هایی که استخوان‌ها را تجزیه می‌کنند. 

علاوه بر این، یک مطالعه در موش‌های مبتلا به آرتریت نشان داد که جنتپیوکروسید به طور قابل توجهی سطح نشانگرهای التهابی را در خون کاهش داده و مفاصل ملتهب را بهبود بخشید. در حالی که این نتایج نشان می‌دهند که ریشه جنتیانا ممکن است به آرتریت و سایر شرایط التهابی کمک کند، هیچ مطالعه‌ای این اثر را در انسان آزمایش نکرده است.

اکثر مطالعات از جنتپیوکروسید استخراج شده از گیاهان Gentiana استفاده کرده‌اند. مشخص نیست که مصرف ریشه جنتیانا به صورت‌های معمول در دسترس همان اثرات مصرف جنتپیوکروسید به تنهایی را دارد یا خیر. همچنین مهم است که توجه داشته باشید که برخی تحقیقات نشان می‌دهند که جنتپیوکروسید در اشکال خام یافت نمی‌شود و فقط در ریشه خشک جنتیانا وجود دارد.

عفونت سینوسی 

محققان اثرات ضد التهابی ریشه جنتیانا را در افراد مبتلا به عفونت سینوسی بررسی کرده‌اند. علائم شامل احتقان، سردرد و درد صورت ناشی از التهاب سینوس‌ها است.

ریشه جنتیانا یکی از اجزای سینوپرت، یک داروی گیاهی برای عفونت سینوسی است که بیش از 80 سال است در بازار وجود دارد. سینوپرت همچنین حاوی ورbena، sorrel، elderflowers و گل‌های primula است. محققان دقیقاً نمی‌دانند که سینوپرت چگونه به عفونت سینوسی کمک می‌کند. ایریوئیدها و فلاونوئیدهای موجود در ریشه جنتیانا ممکن است به مزایای آن کمک کنند.

هضم

ایریوئیدها و سکوییریوئیدهای موجود در گونه‌های Gentiana ممکن است اشتها را افزایش دهند و اثرات محافظتی برای سیستم گوارش داشته باشند. این ترکیبات شامل جنتپیوکروسید، آماروگنتین و آماروسورین هستند. این ترکیبات به طعم تلخ ریشه جنتیانا کمک می‌کنند. مصرف مواد تلخ ممکن است به تحریک بدن برای ترشح بزاق و شیره‌های معده کمک کند، بنابراین اشتها و هضم خوب را تقویت می‌کند.  یک مطالعه در 50 کودک مبتلا به بی اشتهایی نشان داد که کسانی که روزانه عصاره ریشه جنتیانا مصرف کردند، پس از 2 ماه نسبت به گروه دارونما، اشتها، وزن و مصرف کالری آنها به طور قابل توجهی افزایش یافته است.

 اثرات احتمالی تحریک اشتهای ریشه جنتیانا یکی از دلایلی است که این گیاه یک ماده رایج در آپریتیف‌ها و لیکرهای تلخ است.علاوه بر درمان اشتهای ضعیف، ریشه جنتیانا ممکن است به درمان ناراحتی معده، حالت تهوع و گاز کمک کند.

با این حال، هیچ مطالعه اخیر انسانی نشان نداده است که ریشه جنتیانا می‌تواند به این مشکلات کمک کند. شواهد کافی برای حمایت از استفاده آن وجود ندارد. در واقع، محصولاتی مانند ریشه جنتیانا که شیره‌های معده را تحریک می‌کنند ممکن است برخی مشکلات را بدتر کنند. به عنوان مثال، اسید معده بیش از حد ممکن است باعث رفلاکس اسید و زخم شود.

درد نقرس را برطرف می كند

اگرچه ریشه جنتیانا به دلیل خواص ضد التهابی شناخته شده است و برخی مطالعات نشان داده‌اند که ممکن است به کاهش التهاب در شرایطی مانند آرتریت کمک کند، اما هیچ مطالعه مشخصی بر روی تأثیر آن بر روی نقرس انجام نشده است. نقرس یک بیماری پیچیده است که نیاز به درمان‌های تخصصی دارد.

جوشانده ریشه جنتیانا یکی از رایج‌ترین روش‌های مصرف این گیاه است

عوارض جانبی ریشه جنتیانا

ریشه جنتیانا به طور کلی گیاهی با ایمنی نسبی شناخته می‌شود، اما مانند هر گیاه دارویی دیگر، ممکن است در برخی افراد عوارضی ایجاد کند. این عوارض معمولاً خفیف هستند، اما در صورت بروز هرگونه واکنش غیرعادی، باید مصرف آن را قطع کرده و به پزشک مراجعه کنید. عوارض جانبی رایج ریشه جنتیانا شامل موارد زیر می‌شود:

• مشکلات گوارشی: تحریک معده، سوزش سر دل، حالت تهوع و اسهال از جمله شایع‌ترین عوارض جانبی ریشه جنتیانا هستند. این گیاه به دلیل خاصیت تلخی می‌تواند باعث تحریک دستگاه گوارش شود.

• واکنش‌های آلرژیک: در برخی افراد، ریشه جنتیانا ممکن است باعث واکنش‌های آلرژیک مانند خارش پوست، تورم، قرمزی و مشکلات تنفسی شود.

• تداخل با داروها: ریشه جنتیانا ممکن است با برخی داروها مانند داروهای ضد انعقاد، داروهای کاهش قند خون و برخی داروهای قلبی تداخل داشته باشد. بنابراین، قبل از مصرف ریشه جنتیانا ، حتماً با پزشک خود مشورت کنید.

مواردی که باید در مصرف ریشه جنتیانا احتیاط کرد:

• زنان باردار و شیرده: زنان باردار و شیرده باید از مصرف ریشه جنتیانا خودداری کنند، زیرا اطلاعات کافی در مورد ایمنی آن در این دوران وجود ندارد.

• کودکان: مصرف ریشه جنتیانا در کودکان توصیه نمی‌شود.

• افراد مبتلا به بیماری‌های گوارشی: افرادی که مبتلا به زخم معده، بیماری کرون یا کولیت اولسراتیو هستند، باید قبل از مصرف ریشه جنتیانا با پزشک خود مشورت کنند.

• افراد مبتلا به فشار خون پایین: ریشه جنتیانا ممکن است فشار خون را کاهش دهد، بنابراین افرادی که فشار خون پایینی دارند باید با احتیاط از آن استفاده کنند.

توجه: اطلاعات ارائه شده در این متن صرفاً جنبه اطلاع‌رسانی دارد و نباید به عنوان توصیه پزشکی تلقی شود. قبل از مصرف هرگونه گیاه دارویی، حتماً با پزشک یا داروساز خود مشورت کنید.

دوز و نحوه مصرف ریشه جنتیانا

دوز مناسب و نحوه مصرف ریشه جنتیانا بسته به عوامل مختلفی مانند سن، وزن، وضعیت سلامتی و دلیل مصرف آن متفاوت است. ریشه جنتیانا  در اشکال مختلفی مصرف می شود

مانند:

• کپسول: پودر خشک شده ریشه جنتیانا در کپسول

• چای: دم کرده ریشه جنتیانا 

• مکمل‌های غذایی: ترکیبی از ریشه جنتیانا با سایر گیاهان دارویی

در دسترس است.

دوز معمول ریشه جنتیانا  در مکمل‌ها معمولاً بین 500 تا 900 میلی‌گرم در روز است. اما همانطور که گفته شد، دوز مناسب برای هر فرد متفاوت بوده و به عوامل مختلفی بستگی دارد. 

روش تهیه چای ریشه جنتیانا

مواد لازم:

– ۲۰ گرم ریشه خرد شده جنتین

– ۱ لیتر آب جوش

روش تهیه:

1. ریشه خرد شده جنتین را در یک لیتر آب جوش بریزید.

2. ظرف را روی حرارت ملایم قرار داده و به مدت ۲۰ دقیقه بگذارید بجوشد و دم بکشد.

3. پس از گذشت ۲۰ دقیقه، جوشانده را از صافی رد کنید تا مواد جامد آن گرفته شود.

4. جوشانده آماده را روزانه یک فنجان، ترجیحاً قبل از هر وعده غذایی میل کنید.

ریشه جنتیانا حاوی ترکیبات تلخ و موادی با خواص درمانی است

سوالات متداول درباره ریشه جنتیانا

1. آیا می‌توان ریشه جنتیانا را به صورت طولانی مدت مصرف کرد؟

مصرف طولانی مدت هرگونه گیاه دارویی بدون مشورت با پزشک توصیه نمی‌شود.

2. آیا ریشه جنتیانا در داروخانه‌ها موجود است؟

بله، ریشه جنتیانا به صورت خشک یا کپسول در برخی داروخانه‌ها و فروشگاه‌های محصولات طبیعی (عطاری ها) موجود است.

3. آیا می‌توان از ریشه جنتیانا برای لاغری استفاده کرد؟

 ریشه جنتیانا به طور مستقیم باعث کاهش وزن نمی‌شود، اما به دلیل بهبود هضم و افزایش متابولیسم ممکن است به طور غیرمستقیم در کاهش وزن موثر باشد.

4. آیا می‌توان ریشه جنتیانا را با سایر گیاهان دارویی ترکیب کرد؟

بله، ریشه جنتین را می‌توان با برخی گیاهان دارویی دیگر مانند زنجبیل، دارچین و رازیانه ترکیب کرد و از خواص ترکیبی آن‌ها بهره برد.

نتیجه نهایی

ریشه جنتیانا به طعم تلخ خود معروف است و مردم از قرن‌ها پیش در طب سنتی از آن استفاده می‌کنند. چندین ترکیب موجود در ریشه جنتیانا ممکن است دارای اثرات درمانی مانند خواص ضد التهابی و مزایای گوارشی باشند. با این حال، شواهد علمی کمی برای حمایت از اثربخشی آن وجود دارد. ایمنی مکمل‌های ریشه جنتیانا نیز نامشخص است.

اگر به امتحان کردن ریشه جنتیانا علاقه دارید، ابتدا با پزشک خود صحبت کنید.

گردآوری:بخش سلامت بیتوته