مدل مالیاتی نوردیک چیست و طرفداران و مخالفان آن چه می‌گویند؟

اقتصاد۲۴- شیوا سپهری: مدل مالیاتی نوردیک ترکیبی از سیستم‌های اقتصاد دولت رفاهی است که ویژگی‌های اقتصاد سرمایه‌داری، مانند اقتصاد بازار و کارایی اقتصادی را با مزایای اجتماعی، از جمله حقوق بازنشستگی دولتی و توزیع درآمد، ترکیب می‌کند. مدل نوردیک که به عنوان مدل اقتصادی اسکاندیناوی نیز شناخته می‌شود که عموماً در کشورهای اسکاندیناوی یعنی سوئد، نروژ، فنلاند، دانمارک و ایسلند دیده می‌شود. در واقع مدل نوردیک عناصری از اقتصاد سرمایه‌داری و سوسیالیستی را ترکیب می‌کند. ویژگی اصلی مدل نوردیک شامل ارائه خدمات اجتماعی، سرمایه‌گذاری در خدمات مرتبط با رشد سرمایه انسانی است.

عناصر مدل نوردیک

عناصر اصلی مدل نوردیک شامل موارد زیر است:

• ارائه خدمات اجتماعی عمومی از طریق مالیات‌ها
• سرمایه‌گذاری در آموزش، مراقبت از کودکان و سایر خدمات مرتبط با سرمایه انسانی
• بهبود وضعیت نیروی کار از طریق اتحادیه‌ها و شبکه ایمنی و بهداشت اجتماعی
• نبود قانون حداقل دستمزد به دلیل وجود اتحادیه‌های قوی برای چانه‌زنی‌های مزدی

مدل نوردیک تلاش می‌کند تا به کارگران و خانواده‌ها کمک کند با تغییرات اقتصادی که با افزایش رقابت جهانی برای کالاها و خدمات ایجاد می‌شود، سازگار شوند. اقتصادهای اسکاندیناوی از آزادی‌های اجتماعی و سیاسی و سطح پایین فساد بهره‌مند هستند.

بخش زیادی از این مدل بر اساس چگونگی توسعه سیاسی و اجتماعی فرهنگ کشورهای مبتنی بر اقتصاد نوردیک در طول قرن‌ها پدید آمده است. در این کشورها شهروندان اعتماد بالایی به دولت دارند و مردم سابقه‌ای طولانی در همکاری برای رسیدن به توافقات و حل چالش‌های اجتماعی از طریق فرآیندهای دموکراتیک دارند. مردم باور دارند که هم نهادهای دولتی و هم شرکت‌های خصوصی در قالب یک قرارداد اجتماعی کلی به منافع آنها توجه دارند و جانب انصاف را رعایت می‌کنند.

اقتصادی مبتنی بر سرمایه اجتماعی

حفظ رشد اقتصادی در این کشورها در حالی به دست می‌آید که نیروکار مشارکت ویژه‌ای برای تامین خدمات رفاه اجتماعی دارند. دولت‌های نوردیک باید مشوق‌هایی ایجاد کنند تا شهروندان با وجود مزایای رفاهی، همچنان به کار کردن و رقابت اقتصادی ادامه دهند.

نکته مهم این است که وضعیت مالی دولت‌های نوردیک به طور کلی قوی است و رشد اقتصادی آنها عموماً پایدار است. البته همیشه این‌گونه نبوده است، زیرا چندین کشور نوردیک در دهه ۱۹۹۰ با مشکلاتی مانند بهره‌وری پایین و بیکاری بالا دست و پنجه نرم کردند.

مدل نوردیک در مقایسه با سیستم‌های لیبرالی

مدل نوردیک معمولاً بالاترین نرخ‌های مالیات در جهان را دارند. درآمدهای مالیاتی در سال ۲۰۲۲، به عنوان درصدی از تولید ناخالص داخلی (GDP) معادل ۴۱.۸۹درصد در دانمارک، ۴۴.۳۰ درصد در نروژ و ۴۱.۳۲ درصد در سوئد بود، این در حالی است که ایالات متحده در سال ۲۰۲۲ تنها ۲۷.۶۶ درصد از تولید ناخالص داخلی خود را از طریق مالیات تأمین کرد.

بر اساس گزارش PwC، در سال ۲۰۲۴ نرخ بالای مالیات بر درآمد افراد در فنلاند ۵۵درصد، در دانمارک ۵۲.۰۷درصد و در نروژ ۴۷.۴درصد بود. نرخ‌های مالیاتی در این کشورها برای تقریباً تمام درآمدها نسبتاً بالا است، نه فقط برای افراد ثروتمند بلکه مردم عادی نیز باید مالیات بپردازند. درحالیکه در آمریکا در سال ۲۰۲۴، بالاترین نرخ مالیاتی ۳۷ درصد بود که تنها برای افرادی اعمال می‌شد که بیش از ۶۰۹,۳۵۰ دلار درآمد داشتند.

مدل مالیاتی نوردیک چیست؟

مدل مالیاتی نوردیک شامل اقتصادهای مبتنی بر رفاه اجتماعی با نرخ مالیاتی بالا است. این سیستم مالیاتی قوی شبکه خدمات اجتماعی را تأمین مالی می‌کند که شامل خدماتی مانند خدمات بهداشتی همگانی، آموزش رایگان، مرخصی طولانی والدین پس از زایمان، حمایت از کودکان و موارد دیگر را شامل می‌شود.

چرا مدل نوردیک موفق است؟

مدل نوردیک به دلایل زیادی موفق بوده است. یکی از این دلایل این است که تحصیلات بالا برای نیروی کار را ترویج داده است، که منجر به نرخ بالای مشارکت نیروی کار و تقویت توسعه اقتصادی شده است. بسیاری از عوامل اقتصادی-رفاهی تحت مسئولیت دولت هستند و از طریق مالیات‌های بالا مانند هزینه‌های مراقبت‌های بهداشتی، آموزش عالی و حمایت از کودکان تأمین مالی می‌شوند.

آیا مدل نوردیک پایدار است؟

به گزارش اقتصاد۲۴ اگرچه مدل نوردیک پایدار است، اما با چالش‌هایی نیز مواجه است. جمعیت مسن‌تر و نیروی کار کم، چالش‌هایی در کسب مالیات‌های دولتی برای حمایت از خدمات اجتماعی مورد نیاز برای افراد مسن و بقیه جامعه ایجاد می‌کند. در واقع پیری جمعیت مهم‌ترین چالش برای اجرای مدل نوردیک است.

نتیجه‌گیری

مدل نوردیک ترکیبی از سرمایه‌داری و سوسیالیسم است که کارایی بازار و رفاه اجتماعی گسترده را شامل می‌شود. یکی از ویژگی‌های کلیدی این مدل مالیات‌های بالایی است که برای تأمین مالی خدمات عمومی و حمایت قوی از نیروی کار لازم است. این سیستم اعتماد به دولت را ایجاد می‌کند و بر انصاف، تقسیم ریسک در سطح جامعه و مشارکت بالای نیروی کار تأکید می‌کند. سیستم نوردیک در تضاد با سیستم سرمایه‌داری غالب قرار دارد که مبتنی بر مالیات‌های کمتر و حمایت اجتماعی کمتر است.