چگونه از بیماری‌های واگیردار پیشگیری کنیم؟

مجموعه: بیماری ها و راه درمان

رعایت بهداشت فردی کلید اصلی پیشگیری از بیماری‌های واگیردار است

رازهای ماندگاری سلامتی: راهنمای کامل پیشگیری از بیماری‌های واگیردار

بیماری‌های واگیردار از دیرباز یکی از بزرگترین چالش‌های بشر بوده است. این بیماری‌ها که از فردی به فرد دیگر منتقل می‌شوند، می‌توانند تأثیرات مخربی بر سلامت فردی و جامعه داشته باشند. از طاعون و آبله در گذشته تا بیماری‌های عفونی نوظهور مانند کووید-19، این تهدید همواره حضور داشته است. با این حال، پیشرفت‌های چشمگیر در زمینه پزشکی و بهداشت عمومی، ابزارهای قدرتمندی را در اختیار ما قرار داده است تا بتوانیم از خود و جامعه در برابر این تهدیدات محافظت کنیم.

پیشگیری از بیماری‌های واگیردار نه تنها یک مسئولیت فردی، بلکه یک مسئولیت اجتماعی است. با رعایت برخی اصول ساده و موثر، می‌توان زنجیره انتقال بیماری را قطع کرد و از شیوع گسترده بیماری‌ها جلوگیری کرد. واکسیناسیون، رعایت بهداشت فردی، حفظ فاصله اجتماعی و استفاده از ماسک در مواقع لزوم، از جمله مهم‌ترین راهکارهای پیشگیری هستند. همچنین، ارتقای سطح آگاهی عمومی در مورد بیماری‌های واگیردار و راه‌های انتقال آن‌ها، نقش بسیار مهمی در کنترل این بیماری‌ها ایفا می‌کند. در این مقاله، به بررسی روش‌های پیشگیری از این بیماری‌ها خواهیم پرداخت. 

اجتناب از تماس نزدیک با افراد بیمار، از انتقال بیماری جلوگیری می‌کند

بیماری‌های واگیردار چیست؟

بیماری‌های واگیردار یا عفونی، بیماری‌هایی هستند که از فردی به فرد دیگر، حیوان به انسان یا از طریق محیط منتقل می‌شوند. این بیماری‌ها توسط میکروارگانیسم‌هایی مانند باکتری‌ها، ویروس‌ها، قارچ‌ها و انگل‌ها ایجاد می‌شوند. این موجودات میکروسکوپی با ورود به بدن انسان، تکثیر شده و باعث ایجاد بیماری می‌شوند.

انواع بیماری‌های واگیردار

بیماری‌های واگیردار بر اساس عوامل ایجادکننده، راه‌های انتقال و علائم بالینی به گروه‌های مختلفی تقسیم می‌شوند. برخی از مهم‌ترین انواع این بیماری‌ها عبارتند از:

• بیماری‌های باکتریایی: این بیماری‌ها توسط باکتری‌ها ایجاد می‌شوند و شامل بیماری‌هایی مانند سل، وبا، مننژیت باکتریایی، عفونت‌های دستگاه ادراری و … می‌شوند.

• بیماری‌های ویروسی: ویروس‌ها عامل ایجاد بسیاری از بیماری‌های واگیردار هستند. آنفلوآنزا، سرخک، آبله مرغان، ایدز، هپاتیت و کووید-19 از جمله بیماری‌های ویروسی شایع هستند.

• بیماری‌های قارچی: قارچ‌ها نیز می‌توانند باعث ایجاد عفونت در انسان شوند. عفونت‌های قارچی پوست، ناخن و دستگاه تنفسی از جمله این بیماری‌ها هستند.

• بیماری‌های انگلی: انگل‌ها موجودات زنده‌ای هستند که در بدن انسان زندگی کرده و از آن تغذیه می‌کنند. مالاریا، ژیاردیازیس و کرمک از جمله بیماری‌های انگلی شایع هستند.

راه‌های انتقال بیماری‌های واگیردار

بیماری‌های واگیردار از طریق روش‌های مختلفی منتقل می‌شوند که برخی از مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:

• تماس مستقیم: تماس مستقیم با فرد آلوده یا ترشحات بدن او (مانند خون، بزاق، ترشحات بینی) می‌تواند باعث انتقال بیماری شود.

• تماس غیرمستقیم: تماس با اشیاء آلوده مانند دستگیره در، وسایل شخصی و سطوح آلوده می‌تواند باعث انتقال بیماری شود.

• انتقال از طریق هوا: برخی از بیماری‌ها از طریق قطرات تنفسی که هنگام سرفه یا عطسه منتشر می‌شوند، منتقل می‌شوند.

• انتقال از طریق غذا و آب: مصرف آب و غذای آلوده به میکروب‌ها می‌تواند باعث ایجاد بیماری شود.

• انتقال از طریق ناقلین: حشرات مانند پشه، مگس و کنه می‌توانند به‌عنوان ناقل بیماری عمل کنند.

واکسیناسیون سدی محکم در برابر بسیاری از بیماری‌های واگیردار است

راههای پیشگیری از بیماری‌های واگیردار

عادات سالم از گسترش میکروب‌ها و بیماری‌های عفونی جلوگیری می‌کنند. عادات سالم را بیاموزید، تمرین کنید و به دیگران آموزش دهید.

به‌طور ایمن غذا را جابه‌جا و آماده کنید: 

غذا می‌تواند حامل میکروب‌ها باشد. هنگام آماده‌سازی هر غذایی، به‌خصوص گوشت خام، دست‌ها، ظروف و سطوح را اغلب بشویید. همیشه میوه‌ها و سبزیجات را بشویید. غذاها را در دمای مناسب بپزید و نگهداری کنید. غذا را بیرون نگذارید، فوراً در یخچال قرار دهید.

اغلب دست‌های خود را بشویید: 

شستن دست‌ها یکی از ساده‌ترین و موثرترین راه‌ها برای جلوگیری از گسترش بیماری‌ها است. دست‌های ما در طول روز با سطوح و افرادی زیادی در تماس هستند که ممکن است حاوی میکروب‌ها و ویروس‌ها باشند. این میکروب‌ها می‌توانند به راحتی از طریق دست‌ها به دهان، بینی یا چشم‌ها منتقل شوند و باعث ابتلا به بیماری شوند.

 از آب گرم و صابون استفاده کنید. تمام سطوح دست‌ها، از جمله پشت دست‌ها، بین انگشتان و زیر ناخن‌ها را به مدت حداقل 20 ثانیه با صابون بمالید. دست‌ها را به طور کامل زیر آب جاری بشویید. دست‌ها را با یک حوله تمیز یا یکبار مصرف خشک کنید یا اجازه دهید در هوا خشک شوند. 

سطوح پرکاربرد را تمیز و ضدعفونی کنید: 

میکروب‌ها می‌توانند روی سطوح زندگی کنند. تمیز کردن با صابون و آب معمولاً کافی است. با این حال، باید به‌طور منظم حمام و آشپزخانه خود را ضدعفونی کنید. اگر کسی در خانه بیمار است، مناطق دیگر را نیز ضدعفونی کنید. می‌توانید از یک ضدعفونی‌کننده تأیید شده توسط EPA (به دنبال شماره ثبت EPA روی برچسب باشید)، محلول سفیدکننده یا الکل مالشی استفاده کنید.

سرفه و عطسه را در آستین خود انجام دهید: 

هنگامی که سرفه یا عطسه می‌کنیم، هزاران قطره ریز حاوی ویروس‌ها و باکتری‌ها با سرعت زیادی از دهان و بینی ما خارج می‌شوند. این قطرات می‌توانند تا چند متر در هوا پخش شوند و روی سطوح، اشیاء و حتی افراد دیگر بنشینند. اگر فرد دیگری این قطرات آلوده را استنشاق کند یا با دست‌های آلوده دهان، بینی یا چشم‌های خود را لمس کند، ممکن است به همان بیماری مبتلا شود. پوشاندن دهان و بینی هنگام سرفه یا عطسه، یکی از موثرترین راه‌ها برای جلوگیری از انتشار این میکروب‌ها است. بهترین روش، استفاده از دستمال کاغذی یکبار مصرف است. اما اگر دستمال کاغذی در دسترس نبود، پوشاندن دهان و بینی با آستین داخلی (قسمت آرنج) بهترین گزینه بعدی است. 

وسایل شخصی را به اشتراک نگذارید:

از اشتراک گذاری وسایل شخصی که نمی‌توان آن‌ها را ضدعفونی کرد، مانند مسواک و تیغ، یا اشتراک گذاری حوله بین شستشوها خودداری کنید. سوزن‌ها هرگز نباید به اشتراک گذاشته شوند، باید فقط یک بار استفاده شوند و سپس به‌درستی دور ریخته شوند.

واکسینه شوید: 

واکسن‌ها می‌توانند از بسیاری از بیماری‌های عفونی جلوگیری کنند. شما باید برخی از واکسن‌ها را در کودکی، برخی را به‌عنوان یک بزرگسال و برخی را برای موقعیت‌های خاصی مانند بارداری و سفر دریافت کنید. اطمینان حاصل کنید که شما و خانواده‌تان از نظر واکسن‌ها به‌روز هستید.

از لمس حیوانات وحشی خودداری کنید: 

شما و حیوانات خانگی خود باید از لمس حیوانات وحشی که می‌توانند حامل میکروب‌های ایجادکننده بیماری‌های عفونی باشند، خودداری کنید. در صورت گزش، با پزشک خود صحبت کنید. اطمینان حاصل کنید که واکسن‌های حیوان خانگی شما به‌روز هستند.

در خانه بمانید: 

هنگامی که بیمار هستید، در خانه بمانید و استراحت کنید. زودتر بهبود خواهید یافت و میکروب‌ها را پخش نخواهید کرد.

نکات اضافه 

• آموزش کودکان: آموزش کودکان در مورد بهداشت و پیشگیری از بیماری‌ها بسیار مهم است. آن‌ها را تشویق کنید تا دست‌های خود را بشویند، سرفه و عطسه خود بپوشانند و از اشتراک گذاری وسایل شخصی خودداری کنند.

• بهداشت محیط: حفظ بهداشت محیط نیز در پیشگیری از بیماری‌های واگیردار نقش دارد. از تمیز کردن و ضدعفونی کردن سطوح عمومی و مکان‌های پر رفت و آمد اطمینان حاصل کنید.

• مراقبت از سالمندان: سالمندان و افراد با سیستم ایمنی ضعیف بیشتر در معرض خطر ابتلا به بیماری‌های واگیردار هستند. اطمینان حاصل کنید که آن‌ها واکسن‌های لازم را دریافت کرده و از رعایت اصول بهداشتی اطمینان حاصل کنید.

• مسافرت: هنگام سفر به مناطق با نرخ بالای بیماری‌های واگیردار، اقدامات پیشگیرانه لازم را انجام دهید، مانند واکسیناسیون و رعایت بهداشت فردی.

با رعایت این نکات و آموزش آن‌ها به دیگران، می‌توانید به کاهش شیوع بیماری‌های واگیردار و حفظ سلامت خود و جامعه کمک کنید. عادات سالم از گسترش میکروب‌ها و بیماری‌های عفونی جلوگیری می‌کنند. عادات سالم را بیاموزید، تمرین کنید و به دیگران آموزش دهید.

شستن دست‌ها ساده‌ترین راه برای جلوگیری از انتقال بیماری‌هاست

سوالات متداول درباره پیشگیری از بیماری‌های واگیردار

1. چرا پیشگیری از بیماری‌های واگیردار مهم است؟

بیماری‌های واگیردار می‌توانند عواقب جدی برای سلامتی فردی و جامعه داشته باشند. از جمله این عواقب می‌توان به مرگ، ناتوانی طولانی‌مدت، هزینه‌های بالای درمان و اختلال در فعالیت‌های اجتماعی و اقتصادی اشاره کرد. پیشگیری به موقع و موثر از این بیماری‌ها می‌تواند از بروز این عواقب جلوگیری کند.

2. چه عواملی در شیوع بیماری‌های واگیردار نقش دارند؟

عوامل متعددی در شیوع بیماری‌های واگیردار نقش دارند که از جمله آن‌ها می‌توان به نوع عامل بیماری‌زا، راه‌های انتقال بیماری، شرایط محیطی، وضعیت بهداشتی جامعه، تراکم جمعیت، وضعیت ایمنی افراد و وجود ناقلین اشاره کرد.

3. آیا همه بیماری‌های واگیردار قابل پیشگیری هستند؟

در حال حاضر، برای بسیاری از بیماری‌های واگیردار واکسن و روش‌های پیشگیری موثر وجود دارد. با این حال، برخی بیماری‌ها به دلیل جهش‌های ژنتیکی عامل بیماری‌زا یا سایر عوامل، همچنان چالش‌برانگیز هستند.

4. واکسیناسیون چگونه از بیماری‌ها جلوگیری می‌کند؟

واکسیناسیون باعث ایجاد ایمنی در برابر بیماری‌های خاص می‌شود. با تزریق واکسن، بدن با یک نسخه ضعیف یا غیرفعال از عامل بیماری‌زا آشنا شده و آنتی‌بادی تولید می‌کند. در صورت مواجهه با عامل بیماری‌زای واقعی، بدن به سرعت پاسخ داده و از فرد در برابر بیماری محافظت می‌کند.

5. چگونه از بیماری‌های منتقله از طریق آب جلوگیری کنیم؟

برای جلوگیری از بیماری‌های منتقله از طریق آب، باید از آب آشامیدنی سالم استفاده کرد، مواد غذایی را به خوبی شستشو داد و از شنا در آب‌های آلوده خودداری کرد.

جمع بندی 

همانطور که دیدیم، پیشگیری از بیماری‌های واگیردار نیازمند تلاش جمعی و همکاری همه افراد جامعه است. با رعایت بهداشت فردی، واکسیناسیون به موقع، و توجه به توصیه‌های بهداشتی، می‌توانیم زنجیره انتقال بیماری‌ها را قطع کرده و جامعه‌ای سالم‌تر داشته باشیم. بیایید با هم عهد ببندیم که سلامتی خود و دیگران را در اولویت قرار داده و با آگاهی و مسئولیت‌پذیری، به ایجاد یک جامعه ایمن کمک کنیم.

گردآوری: بخش سلامت بیتوته